Mevzuatımıza göre kadın , erkek fark etmez evlilik birliği içinde vefat ile eşini kaybedene dul denir.Özellikle ilçelerde yaşayan vatandaşlarımızın çoğu erkeklerin de dul olarak sosyal güvenlik haklarından faydalanabileceklerini bilmez. Bu nedenle de erkeklerin çoğu eşinin vefatından sonra Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurup dul maaşı, cenaze yardımı gibi haklarını almak için dilekçe vermez.

Öncelikle kadın veya erkek eşinin vefatı sonrası ödenmiş EMEKLİ SANDIĞI ,SSK- BAĞ-KUR primi varsa Sosyal Güvenlik Kurumuna başvuruda bulunup eşinden dul maaşı ve cenaze yardımı talebinde bulunması gerekir. Yine eşiniz vefatı öncesinde emekli maaşı almıyor olabilir.

Mevzuatımız gereği 5510 sayılı kanunun 32.maddesinde belirtildiği üzere, sigortalının vefatı halinde en az 900 gün primi varsa beş yıldır sigortalı ise hak sahiplerine talepleri halinde maaş bağlanır.

Sigortalının vefatı 1.10.2008 sonrası ise her türlü borçlanmalar dahil en az 1800 gün ile maaş bağlanır.

Sigortalının vefatı 1.10.2008 öncesi ise her türlü borçlanmalar dahil en az 900 gün ve 5 yıllık sigortalılık süresi varsa maaş bağlanır.

Sigortalının 900 gün primi yoksa 1.10.2008 sonrası vefat ettiyse borçlanmalar ile de 1800 gün sağlanamıyorsa geride kalan hak sahiplerine maaş bağlanmaz.

 

Özellikle yurt dışında yaşayan gurbetçilerimizin eş ve çocukları borçlanma yaparak Türkiye ‘den maaş alma hakkına sahip olabilirler. Çevreniz de bulunan özellikle eğitim seviyeleri yetersiz olan okuyup araştıramayan kesime eş veya anne babadan maaş bağlatabilecekleri anlatılmalıdır. Birçok kişi bu haklardan habersiz yıllarca mağdur edilmektedir. Biz de devlet kurumlarından talep etmek gerekir.Talep etmezseniz kimse size haklarınızı vermez. Bu maaş taleplerinde ve sosyal yardımlarda hakkın doğduğu tarihten itibaren talep edilmeyen maaş, cenaze yardımı gibi gelirler talep tarihi itibariyle geriye dönük beş yıllık olarak alınabilir. Yani dul maaşı hakkınız olduğunu yeni öğrendiniz. Eşiniz gün ve sigortalılık süresi şartlarını taşıyor geriye dönük beş yıl toplu olarak birikmiş maaşınızı alabilirsiniz.

 

Yine kadın erkek ayrımı olmaksızın gelire, emekli olmasına, emekli olduğu kuruma bakılmaksızın dul maaşı evlenmediği müddetçe alınan bir maaştır. Yani eşinizle aynı kurumdan emekli de olsanız yeniden evlenmediğiniz müddetçe dul maaşı alırsınız.Dul maaşı almanız da tek engel yeniden evlenmektir.

 

1.10.2008 de yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun’dan önce ölen sigortalıların geride kalan eş, yetim kız çocuklarına, malul erkek çocuklarına ve anne –babasına talepleri halinde bir den fazla aylık bağlanabiliyordu.

Eşin veya anne –babanın ölümü 1.10.2008 öncesinde ise iki maaşı da birden alma hakkınız olabiliyor.Emekli sandığı mensubu sigortalıların kız çocukları her şartta birden fazla maaşı alabiliyor.

 

KİMLER BİRDEN FAZLA MAAŞI BİRLİKTE ALABİLİR?                                                

 

*Dul kalan kadın veya erkek evlenmediği sürece eşinin maaşını alır. Evlenmesi halinde maaşını SGK ‘na başvurarak durdurması gerekir. Yeniden evlendiği eşi ile evliliğin  boşanma ile son bulması halinde eski eşinden tekrar dul maaşı bağlatabilir. Eşlerin ikisinin de ölmesi halinde alınan dul maaşının (eşler farklı kurumlardan emekli ise ) her ikisi de  bağlanır.  

 

*Dul aylığı miktarı dul kalan eşin emekli veya çalışan olmasına göre değişir.Dul kalan emekli veya çalışan ise %50 oranında dul maaşı alır.Dul kalan eş emekli veya çalışan değilse %75 oranında dul aylığı alır.

 

Kişilerin birden fazla maaş almaları ise dul, yetim ve kendi emeklilik maaşlarını birlikte almaları ile ortaya çıkar. Daha çok çevreniz de özellikle kadınlar arasında ;’Üç maaş birden alıyor, çok fazla gelir var.’ gibi sözler dolaşır.

 

Dul ve yetimlere birden fazla aylık bağlanması değişen kanun ve yönetmeliklerle herkesin kafasını karıştırıyor.Aynı anda birden fazla maaş alınması;

 

*Ölen kişinin vefat tarihine ,

*Ölen kişinin emeklilik sigorta statüsüne,

*Aylık bağlanacak kişinin cinsiyetine,

*Aylık bağlanacak kişinin gelir durumuna,

*Aylık bağlanacak kişinin hangi statüde emekli olduğuna,

*Aylık bağlanacak kişinin çalışıp çalışmadığına göre değişiyor.

 

1.10.2008 de yürürlüğe giren 5510 sayılı kanundan önce SSK,BAĞ-KUR,EMEKLİ SANDIĞI her bir kurum kendi kanunları ile yönetiliyor ve bu kanunlara göre maaş bağlanıyordu.

 

5510 sayılı kanun öncesi eş,anne-baba farklı kurumlara tabii ise hem eşten hem de anne veya babadan maaş bağlanabiliyordu. Örneğin eş SSK dan baba Bağ-Kur dan emekli ise yetim kız çocuğu her iki maaşı birden alıyordu.5510 sayılı yasadan sonra anne-baba ve eş 2008 sonrası vefat ettiyse hem dul hem yetim maaşı alma hakları bulunmuyor. Eğer anne-baba veya eş 1.10.2008 öncesi vefat etmişse ve emekli oldukları statü farklı ise iki maaşı birden alabiliyorlar. Örneğin eş Bağ-Kur , baba SSK ise ve vefat tarihleri en azından birinde 1.10.2008 öncesi ise iki maaşı birden alabiliyorlar.

1.10.2008 den önce devlet memuru olanların yetim çocukları üç maaşa kadar aylık bağlatabiliyor.

Kız çocuğu çalışmıyor ve bekarsa anne –babasından yetim aylığı alabilir. Emekli sandığı yetim çocukları devlet memuru olmadıkları müddetçe çalışabilirler veya emekli olabilirler yetim maaşları kesilmez. Emekli sandığı yetim çocuklarının yetim maaşı ancak devlet memuru veya evlenmeleri halinde  kesilir.

 

1.10.2008 den sonra 5510 sayılı kanun ile birden fazla maaşa hak kazananlardan;

 

*Ana ve babadan ayrı ayrı hak kazanana, yüksek aylık tam, düşük yarım ödenir.

*Hem eşinden hem ana ve babasından ölüm aylığına hak kazanan tercih yapabilir.

*Dul kaldıktan sonra ikinci eşini de kaybedenler iki eşinden kalan aylıklardan birini tercih edebilir. Eşlerden biri iş kazasından ya da meslek hastalığından dolayı ölmüşse, yüksek aylığın tamamı, düşük olanın yarısı ödenir.

*1.10.2008’den önce  Emekli Sandığı’na tabi eşinden ölüm aylığı bağlanana SSK’lı babadan yetim aylığı bağlanırsa ikisi de tam ödenir.

 

*2008’den önce ölen SSK’lı eşinden dul aylığı alırken SSK’lı babasından dolayı yetim aylığına hak kazanan kişi aylılar arasında  tercih yapabilir.

*Anne-baba Emekli Sandığı’na tabi ise ölüm tarihleri ne olursa olsun hem eşten hem anne-babadan iki aylık alınabilir.

*Eş  Emekli Sandığı’na, anne-baba SSK’ya tabi ise iki aylık bağlanır.

*Eş, Emekli Sandığı’na, anne-baba Bağ- Kur’a tabi ise anne-baba eğer 1.10.1972 – 3.10. 2000 veya 8 .8.2001 -2.8.2003 tarihleri arasında ölmüşse ve kocasından bağlanan aylığı brüt asgari ücretin (1.777 TL ) altında ise Bağ-Kur maaşını da alır, aksi takdirde ikinci aylığı alamaz.

-Eş, Emekli Sandığı’na, anne-babası Bağ-Kur’ a tabi, anne-babanın ölüm tarihi 1.10.1972 -3.10.2000 veya 8.8.2001 -2.8.2003 tarihlerinin dışında ise iki aylık birden bağlanır.

*SSK ve Bağ-Kur’lular açısından hem eş, hem de anne-baba aynı sigortaya tabi ise ölüm tarihi ne olursa olsun iki aylıktan birini tercih eder veya fazla olan aylık bağlanır.

-Anne-baba SSK’lı, eş Bağ-Kur’lu veya tersi durumda ise bunlardan birinin ya da ikisinin 1 Ekim 2008 tarihinden önce ölmüş olması durumunda her iki aylık bağlanır. Hem anne-baba, hem de eş 1.10.2008 ‘den sonra ölmüş ise tercih ettiği aylık bağlanır.

-Eş SSK’lı, anne-baba Bağ-Kur’lu ve 1.10.1972 – 3.10.2000 veya 8.8.2001 – 2.08.2003 arasında ölmüş ise SSK maaşını tam alır. Geliri brüt asgari ücretin(1.777 TL)  altındaysa Bağ-Kur maaşını da alır.

Borçlarından dolayı eşinin veya anne-babasının mirasını reddedenler dul ve yetim aylığı haklarını korurlar. Mirasın reddedilmesi hak sahiplerinin dul ve yetim aylığı almasına engel teşkil etmez.

Sigortalı çalışırken vefat ederse dul ve yetim aylığı bağlanabilmesi için SSK statüsündeki sigortalı adına en az 5 yıl sigortalı olup 900 gün prim bildirilmiş olması gerekiyor. Sigortalı Emekli Sandığı veya Bağ-Kur statüsünde ise hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için en az 1800 gün prim bildirimi yapılmış olması gerekiyor.

Ölüm aylığı bağlanabilmesi için vefat eden kişinin prim borcu olmaması gerekiyor. Vefat edenin hak sahipleri dilerlerse borçlanma yaparak aylık bağlatabilirler. Yurt dışı borçlanma, askerlik borçlanması ,doğum borçlanması gibi borçlanmalar ile eksik günler tamamlanabilir.